همه انسان‌ها حالت‌ها و احساس‌های مختلفی را تجربه می‌کنند. البته برخی مواقع حالاتی به فرد دست می‌دهد که رفتارش تحت کنترل خودش نیست و ممکن است اعمالی را انجام دهد که بعدها خودش تعجب کند چگونه کنترل خود را از دست داده ا ست. وقتی فرد دستخوش هیجان می‌شود رفتار او تغییر می‌کند. هیجان از لحاظ زیستی، واکنش‌های شیمیایی و عصبی است که به علت فعال شدن برخی قسمت‌های مغز بر اثر محرک‌های درونی یا بیرونی به وجود می‌آید.کنترل هیجان کودک میتواند در بزرگسالی با او کمک کند.

از همان دوران کودکی انواع هیجان‌ها در فرد به چشم می‌خورد. هم عوامل عصبی و بیولوژیکی و هم عوامل محیطی در بروز واکنش‌های هیجانی موثر هستند.

برخی از هیجان‌هایی که افراد در زندگی تجربه می‌کنند، عبارت است از: غم، اندوه، شادی، ترس، وحشت (ترس قوی)، شوک، هراس، خشم، انزجار، تعجب و … .

تا زمانی که کودک هیجان‌های خود را به صورت مطلوب ابراز می‌کند و واکنش متناسب نشان می‌دهد، مشکلی وجود ندارد، اما حالت بیمارگون نیز وجود دارد که اختلال محسوب می‌شود. اختلال‌های رفتاری و هیجانی شامل رفتار و بروز هیجان‌هایی در کودکان و نوجوانان است که با سن آ‎نها متناسب نیست و ‏‏با وضعیت فرهنگی آنها همخوانی ندارد و شرایط اخلاقی و ارزشی محیط زندگی این‌گونه رفتارها را تائید نمی‌کند. این نبود تناسب در رفتارها و هیجان‌ها بر زندگی عمومی فرد تاثیر می‌گذارد و نشانه‌های آن را در زندگی اجتماعی و فردی و در بزرگسالی در محیط شغلی فرد می‌توان دید.

اگر به کودک خود اجازه ندهید هیجان خود را ابراز کند، او را به سمت بیماری سوق داده‌اید. باید اشاره داشت کنترل هیجان با سرکوب کردن هیجان بسیار متفاوت است و گاهی والدین در روند تربیتی کودک او را به سمت سرکوبی هیجان هدایت می‌کنند و تمایل دارند کودک آنها بسیار مودب باشد و با این که کودک است و شیطنت دارد، اما رفتارش کنترل شده باشد.

برای آموزش مهار هیجان به کودکان لازم است ابتدا آنها را با انواع هیجان آشنا کنیم. (در قالب بازی می‌توانید انواع هیجان‌ها را برای کودک بیان کنیدهیجان کودک را به جای سرکوب کنترل کنید.

مشخص کنید در شرایط مختلف، کودک شما بیشتر چه نوع هیجانی دارد و آن را چگونه ابراز می‌کند.

به فرزندتان نگویید هیچ احساساتی از خود بروز ندهد و اگر فرزندتان عصبانیت، ناراحتی یا ترس از خود نشان داد، او را سرزنش نکنید و به عنوان مثال به پسر خود نگویید مرد گریه نمی‌کند. انتظاراتتان را به صورت شفاف برای فرزندتان بیان کنید و به او فرصت دهید حرف‌‌هایش را به شما بزند. (به صورت روزانه نگرانی‌ها، دغدغه‌ها و مشکلات ارتباطی‌تان را با فرزندتان مطرح کنید) فرزند خود را به دلیل ابراز هیجان تنبیه نکنید و راه‌های جایگزینی برای کنترل هیجان را به کودک خود آموزش دهید. چنانچه فرزند شما رفتارهای خطرساز و علائم نگران‌کننده‌ای همراه با کنترل نکردن هیجان دارد لازم است مداخلات حرفه‌ای روی او صورت گیرد و در صورت لزوم دارودرمانی همراه با رفتار درمانی برای کودک تجویز می‌شود.

دکتر مهرنوش دارینی

روان‌شناس و مشاور