انسان‌ها برای زندگی فردی و اجتماعی خود به روحیه و اعتمادبه‌نفس نیاز دارند. هر انسانی در شخصیت خود دارای توانایی‌ها و کاستی‌هایی است که البته هر فردی سهم متفاوتی در برخورداربودن از توانایی‌ها دارد. برخی افراد در زندگی روزمره خود به اندازه کافی خودشان را نمی‌شناسند یا اگر هم می‌شناسند ممکن است درگیر خودفریبی شوند.

در فرآیند خودفریبی انسان به‌صورت آگاهانه اقدام به انکار و فریب‌دادن مشکلات خودشان می‌کند و برخی مواقع نیز انکارها به‌شکل مکانیسم دفاعی ناخودآگاه برای کاهش اضطراب فرد بروز می‌کند.

خودفریبی در کوتاه‌مدت ممکن است به خوشحالی، اعتمادبه‌نفس موقتی و سرخوشی فرد منجر شود و حتی می‌تواند در یک بازه زمانی استرس را نیز کاهش دهد. خصوصا افرادی که ضعف اعتمادبه‌نفس دارند با استفاده از خودفریبی امور ساده زندگی خود را ظاهرا مدیریت می‌کنند اما باید توجه داشت در خودفریبی شخص نسبت به انجام عملی اقدام می‌کند که باعث ایجاد باور و شناخت خطا برای او می‌شود و در بلندمدت می‌تواند برای سلامت روان فرد آسیب‌زا باشد.

همچنین برخی افراد به بهانه مثبت‌اندیشی از واقعیت فاصله می‌گیرند و با خوش‌بینی بیمارگونه خودشان را فریب می‌دهند و قانع می‌کنند که همه‌چیز خوب است و اوضاع به‌خوبی پیش می‌رود اما با به‌وجود آمدن کوچک‌ترین مشکل یا اتفاقات پیش‌بینی‌نشده، برنامه‌هایشان به هم ریخته و محاسباتشان زیرورو می‌شود و در زندگی ضربه می‌خورند.

خودفریبی ممکن است به این دلایل رخ دهد:

سرکوبی برخی خاطرات و اعمال شرم‌آور در کنترل درآوردن آرزوها و عادات نامقبول و حمایت از ضعف‌های شخصیتی. همچنین در برخی مواقع نیز فرد برای حفظ روابط خود با دیگران خودش را نادیده می‌گیرد و با خودفریبی تلاش می‌کند نظر دیگران را جلب کند و مورد پذیرش و دوست‌داشتن آنها قرار بگیرد. خودفریبی در بلندمدت به اضطراب و خشم پنهان و ناآرامی منجر می‌شود. برای خروج از این حالت لازم است فرد مهارت خودشناسی را کسب کند و دلایل روانشناختی فریب‌دادن خود را مورد بررسی قرار دهد. همچنین لازم است در فرآیند درمان، باورهای غلط و شناخت‌های فرد مورد بازبینی قرار بگیرد تا رفته‌رفته از خودفریبی خارج شود.