چگونه به «خودكارآمدی» برسیم؟
انسانها برای زیستن و سلامت روان به مهارتهای مختلفی نیاز دارند و باید توجه داشته باشیم كه بسیاری از مهارتها آموختنی است. یكی از مهارتهایی كه به انسان كمك میكند تا در زندگی خود پیشرفت داشته باشد، مهارت «خودكارآمدی» است. فردی كه خودكارآمد است دارای مهارتهای رفتاری، عاطفی، اجتماعی و شناختی است.
چنین شخصی میتواند در شرایط مختلف رفتارهای مؤثری از خود بروز دهد، احساس سلامت روانی میكند و قضاوتهای درستتری از محیط پیرامون خود دارد. این افراد انگیزه بالاتری در زندگی داشته و احساس شایستگی و قدرت درونی دارند. این احساس ناشی از خودشیفتگی آنها نیست، بلكه بر مبنای واقعیت این احساس در آنها ایجاد میشود و غالبا استرس كمتری دارند.
خودكارآمدی به باورهایی مانند احساس كفایت، شایستگی و قابلیت كنارآمدن با مسائل مختلف زندگی اشاره دارد و افرادی كه احساس خودكارآمدی پایینی دارند، احساس درماندگی و ناتوانی میكنند و تصورشان این است كه نمیتوانند زندگی خود را بهدرستی اداره و كنترل كنند.
مشكلات اجتماعی و اقتصادی، مشكلات شخصیتی، استرسهای شغلی، نداشتن هدف، استرسهای ناشی از ناكامی، ترس از آینده، اضطراب و بیقراری و ناآرامی و ناتوانی در مهارت ادارهكردن خود جزو عوامل موثر بر كاهش احساس خودكارآمدی است. بنابراین لازم است تا این عوامل در هر فردی مورد بررسی قرار گیرد.
همچنین باید اشاره كنیم برای اینكه افراد احساس كارآمد بودن داشته باشند، لازم است توانایی كنترل در آنها مورد بررسی قرار گیرد. افراد ناكارآمد به دلیل اینكه احساس كنترل روی امور ندارند میزان سعی و تلاش آنها بهمراتب پایینتر از افراد كارآمد است و در نتیجه عواطف و هیجانهای منفی بیشتری را تحمل میكنند و ممكن است دچار خودسرزنشی و احساس گناه و بدبختی و خشم شوند.
در نتیجه این افراد استرس بیشتری دارند و بهدلیل ادراك ناتوانی، احتمال دارد كه بیشتر دچار افسردگی شوند. برخی از افراد ممكن است افسردگی ناشی از عدم موفقیت آنها به صورت مزمن دربیاید و دچار افسردهخویی شوند.
برای اینكه فردی بتواند این مهارت را در خود پرورش دهد لازم است تا به موفقیت افرادی كه ویژگیهای مشابهی با او دارند توجه بیشتری كند. همچنین توصیه میشود درمانهای نگرشی در مورد این افراد صورت گیرد تا علاوه بر خودشناسی، بتوانند مهارتهای لازم برای زندگی را بیاموزند تا در مسیر سلامت روان حركت كنند.