پرخاشگری در نوجوانی
نوجوانی دوره انتقال از کودکی به بزرگسالی است که از یازده سالگی آغاز میشود و تا هجده سالگی ادامه مییابد. در این دوره، رفتارهای متفاوت و نوسانی از نوجوان بروز میکند که یکی از شایعترین آنها پرخاشگری در نوجوانی است.
پرخاشگری یک رفتار دفاعی است که افراد برای مقابله با خطر یا تهدید از خودشان بروز میدهند. این رفتار آموخته میشود و به معنای حمایت از خود به شیوهای است که در آن به حقوق دیگران تجاوز میشود. رفتار پرخاشگرانه به صورت معمول تنبیه گرایانه، سرزنشآمیز، تحکمجویانه و خصمانه است و برخی از این رفتارها عبارتند از: تهدید، توهین، تنبیه بدنی، لبخند تمسخرآمیز و عبارت طعنهآمیز.
پرخاشگری در نوجوانی ممکن است به صورت فردی یا گروهی صورت بگیرد. در پرخاشگری فردی، نوجوان نسبت به همسن و سالهای خود پرخاشگری نشان میدهد و معمولا دور از پنهانکاری است. در پرخاشگری جمعی، فرد سعی میکند با کسانی که همجنس و همفکر او هستند، به صورت متحد و گروهی اقدام به پرخاشگری کند و در صورت بروز دعوا و کتک کاری، به صورت جمعی و گروهی عمل میکنند.
پرخاشگری در نوجوانی چه علائمی در پی دارد:
ناکامی، نیاز به استقلال، نیاز به قدرت و نمایش قدرتطلبی، رسیدن به اهداف شخصی، مقابله با تهدیدهای جسمی و روانی ، الگوبرداری از محیط اجتماعی خانواده، مدرسه و جامعه و فیلمها)، اختلالات روانشناختی و پیامهای متناقض والدین.
برای مقابله با پرخاشگری نوجوان ابتدا لازم است علل پرخاشگری شناسایی شود و در مرحله بعد باید به نوجوان آموزش بدهیم با علائم جسمانی خشم (گرم شدن، عرق کردن، لرزش، تپش قلب، گرفتگی عضلات، بیقراری آشنا شود و سپس به او آموزش دهیم که با بروز علائم سعی کند از مهارتهای کنترل خشم استفاده کند.
همچنین لازم است، مواردی را که نوجوان را تهدید میکند، شناسایی کنیم و آنها را از بین ببریم. ایجاد تغییر نگرش در نوجوان نسبت به خطر و تهدید نیز ضروری به نظر میرسد. زیرا نوجوان به اشتباه تصور میکند برای مقابله با مشکلات لازم است، رفتار پرخاشگرانه از خود بروز دهد.
ارتباط با نوجوان اگر براساس عشق و علاقه و صمیمیت باشد، اعتماد بهنفس او ارتقا مییابد، ولی اگر با فشار و خشونت همراه باشد، ممکن است موجب دشواری روانی در نوجوان شود. بنابراین برقراری رابطه حسنه، تشویق به فعالیت فرهنگی، اجتماعی و ورزشی و تشویق پیشرفت تحصیلی نوجوان در مدرسه و آموزش خانوادهها در زمینه تغییر و اصلاح رفتار با نوجوان نیز جزو عوامل موثر در کنترل رفتارهای پرخاشگرانه است.
احساس خشم را نمیتوان حذف کرد، اما میتوان روشهای صحیح کنترل و ابراز آن را به نوجوان آموزش داد.
برخی روشهای کنترل خشم:
آرامسازی و تمرینات تن آرامی و نفس عمیق کشیدن
تغییر خودگوییهای منفی
استفاده از روشهای حل مساله
ایجاد تغییر در محیط
ابراز خشم به شیوه سازگارانه
دکتر مهرنوش دارینی
روانشناس و مشاور