بیشتر نوجوانان تمایل دارند با همسن و سال‌های خود بیرون بروند و مراوده داشته باشند و گرایشی به معاشرت با بستگان و خانواده خود ندارند و ترجیح می‌دهند در بیشتر مهمانی‌های خانوادگی شرکت نکنند. اولین درخواست آنها و گله‌ای که دارند تنها بودن است و اصرار می‌کنند با دوستانشان بیرون بروند و غالبا خانواده به دلیل نگرانی‌هایی که دارد با آنها مخالفت می‌کند.سرکشی نوجوان بسته به سن آنها متفاوت است.

در این دوره سنی نوجوان در بحران هویت است و برای این که مورد توجه قرار بگیرد کارهای هیجان‌انگیز و مخاطره‌آمیز انجام می‌دهد. نوجوان هم به خودش صدمه می‌زند و هم با پرخاش کلامی با اطرافیان به‌خصوص خانواده خود رفتار می‌کند. نوجوان به دلیل روبه‌رو شدن با ناکامی‌های متعدد دست به رفتاری مخرب‌ زده و به بدن خودش آسیب می‌رساند.

سرکشی نوجوان در این زمینه‌ها با خانواده به مشکل برمی‌خورند:

ـ ساعت خواب او تغییر می‌کند و تمایل دارد شب‌ها بیدار باشد.

ـ نوع موسیقی که گوش می‌دهد (اکثرا نوع موسیقی انتخابی توسط نوجوان دارای ادبیاتی است که با خانواده همسو نیست.)

ـ نوع پوشش و لباسی که انتخاب می‌کند و نوع آراستگی با خانواده تناسب ندارد .

ـ در رفت و آمد خانواده را همراهی نمی‌کند.

ـ روی تلفن همراه خود رمز می‌گذارد.

ـ تمایل دارد در اتاقش همواره بسته یا حتی قفل باشد.

ـ با خواسته‌های والدین مخالفت می‌کند و درخواست‌های آنها را انجام نمی‌دهد.

ـ احساس نازیبایی می‌کند و گرایش به جراحی زیبایی دارد.

ـ در درس خواندن مطابق میل والدین رفتار نمی‌کند.

در این دوره از دست دادن حمایت‌های بی‌قید و شرط والدین برای کسب احساس استقلال از یک طرف و لذت مورد حمایت آنها بودن و همان طور کودک ماندن و بدون زحمت و دردسر، همیشه مورد محبت قرار گرفتن از طرف دیگر، در نوجوان جنگ روانی ایجاد می‌کند.

چون خواسته‌های بی‌حد و مرز نوجوان برآورده نمی‌شود، رفتارهای پرخاشگرانه از خود بروز می‌دهد. با اعضای خانواده ارتباط برقرار نمی‌کند و آنها را مقابل خود در نظر می‌گیرد. با طعنه و سرزنش با خانواده صحبت کرده و مدام از سبک زندگی و تفریحات خانواده ناراضی است و غر می‌زند. مشکلات گوارشی و بیماری‌های جسمی و سردردهای مداوم دارد که ریشه بسیاری از آنها استرس است.

در حالت‌های شدید‌تر نوجوان خشم خود را درونی می‌کند و با وسایل نوک تیز روی دست یا پای خود خط می‌اندازد. به سیگار کشیدن تمایل دارد و در برخی موارد اقدام به خودکشی نمایشی می‌کند. برای برطرف کردن این موارد لازم است ابتدا خواسته‌های نوجوان مورد ارزیابی قرار گیرد و جلسات مشاوره خانوادگی و انفرادی تشکیل شود و درمان‌های اضطراب و استرس صورت گیرد. مهم‌ترین مهارتی که لازم است خانواده بیاموزد همدلی با نوجوان و اجتناب از سرزنش و تحقیر و در مورد نوجوان مهارت کنترل تکانه و هیجان و به تعویق انداختن خواسته هاست.

دکتر مهرنوش دارینی

‌ روان‌شناس و مشاور