تعریف افکار منفی: در جریان فرایند ذهنی برخی از افکار هستند که می تواند به صورت “خودآیند” یا “اتوماتیک” در ذهن فرد جریان یابد و همه افراد با این نوع افکار سروکار دارند.
“افکارخودآیند” سریع هستند و به صورت ناگهانی به ذهن می آید، سریع و کوتاه بوده و افراد کمتر از آنها آگاه هستند اما از هیجانی که تولید می‌کنند به خوبی آگاهی دارند، زیرا بعد از این که این افکار به ذهن فرد می‌آیند با توجه به منفی یا مثبت بودنشان در فرد هیجان مثبت یا منفی ایجاد می کنند.

برخی از افکار نیز به صورت آگاهانه توسط فرد ایجاد می شود و این افراد در هر مسئله ای که در حوزه فردی، بین فردی و شخصی و شغلی ایجاد می شود، به صورت داوطلبانه به اتفاقات منفی گذشته می پردازند و به اصطلاح مدام “نبش قبر” می کنند و به گذشته رجوع می کنند.

این افراد نه تنها ناکامی های گذشته را فراموش نمی کنند، بلکه آنها را بیان نیز می کنند و این مسئله باعث می شود تا رفته رفته خلق فرد پایین بیاید و دچار خشم، غم، ناامیدی، احساس نفرت و افسردگی شود. این افراد توانایی گذشت ندارند و از منطق پایین تری برخوردارند.

ذهن این افراد مانند زباله دانی است و با اینکه اتفاقات و موارد مثبت و خوشایند در زندگی آنها وجود دارد اما با اولین ناراحتی و یا با اولین مشاجره و یا ناکامی، به سراغ زباله های ذهنی خود می روند و افکار منفی به سرعت به سراغ آنها می آید و به دنبال افکارشان، دست به قضاوت می برند و انتظارات غیرمنطقی از خودشان و اطرافیانشان پیدا می کنند.

مقابله با این نوع افکار دشوار است زیرا به دلیل تکرار زیاد در ذهن جنبه عادی پیدا می کنند و توجیه پذیر به نظر می رسند (خصوصا زمانیکه با هیجانهای شدید همراه باشند). و فرد برای خود حق قایل است که هرگونه واکنشی را داشته باشد و اقدام به تحقیر و سرزنش و حتی توهین و فحاشی نسبت به آن خاطره و افرادی که در آن نقش داشته اند بپردازد.

باید درنظر داشت که مرور نوع وقایع گذشته و خاطرات منفی باعث می شود تا فرد توان تصمیم گیری منطقی را از دست بدهد و خودکنترلی او کاهش یابد و این چرخه به صورت معیوب تکرار می شود و فرد را در تله افسردگی گرفتار می کند.

برای جلوگیری از افکار منفی، لازم است تا ابتدا این افکار شناسایی شوند. بنابراین می توانید به محض اینکه اتفاقات و افکار منفی به سراغتان آمد آنها را یادداشت کنید. همچنین لازم است تا هیجان ناشی از این نوع افکار را ثبت کنید و مشخص کنید که در آن زمان چه رفتاری از خودتان نشان می دهید. استفاده از درمانهای شناختی و رفتاری می تواند به کاهش مرور این نوع افکار بیانجامد و سلامت روان فرد ارتقا یابد.