خانواده‌ها در مورد فرزند خود مراقبت‌های خاصی را به‌کار می‌برند و نگرانی‌های آنها با افزایش سن فرزندشان افزایش می‌یابد. اما با همه مراقبت‌هایی که دارند بارها با نوجوانانی برخورد می‌کنیم که یکسری از رفتارهای آنها از چشم والدین کاملا دور مانده است و با این تصور که نباید سر به سرش بگذارم، از نوجوان خود غافل می‌مانند.

برخی از نوجوانان رفتارهای آسیب‌زایی دارند که این آسیب را به جسم خودشان وارد می‌کنند. آنها قصد خودکشی دارند و می‌دانند که رفتارهای آنها باعث مرگ نمی‌شود. هرنوع جراحت عمدی که شخص به بدن خود وارد می‌کند به عنوان خود آزاری، آسیب به خود یا به زبان ساده‌تر زخمی کردن خود تعریف می‌شود.

این فرد به طور مکرر به بدن خود آسیب می‌رساند و در طی یکسال حدود پنج روز در هفته یا بیشتر، عمدا به سطح بدن خود آسیب واردمی کند. به طوری‌که خونریزی یا کبودی یا درد در فرد وجود دارد. (مانند بریدن، سوزاندن، زخمی کردن، ضربه زدن و مالش دادن مفرط).

در این اختلال آسیب‌ها اغلب به وسیله اجسام نوک تیز، چاقو، سوزن، تیغ، صورت می‌گیرد و بخش‌هایی که بیشتر از همه مورد هدف قرار می‌گیرند نواحی جلو ران‌ها و پشت ساعد است و ممکن است شامل یکسری بریدگی‌های سطحی و موازی ـ با یکی دو سانت فاصله ـ در یک ناحیه قابل رویت باشد و این بریدگی‌ها غالبا خونریزی می‌کنند و سرانجام جای زخم‌ها باقی می‌ماند.

علتی که فرد این رفتار را انجام می‌دهد عبارت است از:

رهایی از یک احساس یا حالت شناختی منفی و کاهش هیجان‌هایی مانند تنش، اضطراب و خودملامتگری یا گاهی اوقات به خاطر حل کردن یک مشکل میان فردی ایجاد می‌شود.

این افراد معمولا محل زخم را می‌پوشانند تا دیده نشود و ممکن است همواره از لباس‌های آستین بلند یا شلوارهایی که محل زخم را در خانه نشان نمی‌دهد استفاده کنند و این نوع پوشش را حتی در هوای گرم و در خانه نیز حفظ می‌کنند.

«خودآسیب‌رسانی» در اوایل نوجوانی شروع می‌شود و امکان دارد که تا سال‌ها ادامه یابد و میزان شیوع آن در هر دو جنس یکسان است. گاهی شدت خود آسیبی و دوام آن به حدی می‌شود که فرد را در بیمارستان بستری می‌کنند و البته بیشتر افرادی که این رفتار را از خود بروز می‌دهند تمایلی به دریافت درمان و کمک بالینی ندارند.

شما به عنوان والدین و مراقبان نوجوان لازم است تا هوشمندانه رفتار کنید و با دیدن هر علامتی نگران نشوید، بلکه بررسی کنید که اختلال وجود داشته باشد، زیرا اگر بدون دلیل قانع‌کننده به نوجوان یا جوان خود برچسب بزنید باعث می‌شوید تا رفتارهای پرخاشگرانه از خودش بروز دهد و از شما فاصله بگیرد.

چنانچه متوجه شدید که فرزند شما دچار اختلال خود آسیب رسانی است، حتما از کمک‌های حرفه‌ای و روان‌شناسی بهره بگیرید و از سرزنش و تحقیر او پرهیز کنید و او را برای گفت‌وگو با سوم شخص (درمانگر) ترغیب کنید.

دکتر مهرنوش دارینی

روان‌شناس و مشاور