حافظه و شناخت یکی از توانایی‌هایی است که در زندگی طبیعی فرد نقش موثری دارد و هرگونه اختلال در آن می‌تواند فرد را از روند طبیعی خارج کند.یکی از اختلالاتی که افراد با آن روبه‌رو می‌شوند سندرم حاد مغزی یا وضعیت حاد گیجی است که دلیریوم نامیده می‌شود.

دلیریوم عبارت است از یک وضعیت ناگهانی از گیجی شدید و تغییرات سریع در مغز که بعضی اوقات با توهم و فعالیت بدنی بیش از حد همراه است و بیمار حالت طبیعی ندارد. از نظر روان‌شناسی می‌توان گفت دلیریوم نوعی اختلال روانی است که امکان دارد چند ساعت در طول روز در فرد مبتلا روی دهد و باعث اختلال در تمرکز فرد و به گیجی او منجرشود.

در این بیماری اختلال در هوشیاری و تغییر در شناخت فرد اتفاق می‌افتد و در عرض مدت زمان کوتاهی گسترش می‌یابد. اختلال در خلق، درک و رفتار نیز در مدت چند ساعت یا چند روز به وجود می‌آید و نوسان دارد و پس از برطرف شدن علت، سریع برطرف می‌شود.

علائم اصلی دلیریوم عبارتند از:

ـ کاهش سطح هوشیاری

ـ تغییر در توانایی تمرکز، حافظه یا تغییر جهت توجه

ـ تخریب کارکردهای شناختی و کاهش حافظه

ـ شروع نسبتا سریع

ـ کوتاه بودن دوره بیماری

ـ نوسان بارز و غیرقابل پیش‌بینی در شدت اختلال

ـ آشفتگی فرآیندهای تفکر

ـ اختلال ادراکی (ادراک‌های نادرست حسی اغلب بینایی و گاهی شنیداری، بساوشی، چشایی و بویایی)

ـ تغییرات خلق

ـ اختلال در جهت‌یابی (زمان و مکان) مثلا نیمه شب تصور می‌کند صبح است یا به جای این که بداند در بیمارستان است تصور کند در منزل است.

ـ اختلال زبان و گفتار (نارساگویی یا اختلال در توانایی نامگذاری اشیا و اختلال در توانایی نوشتن) یا حتی زبان‌پریشی

این بیماری غالبا در مردها بیشتر اتفاق می‌افتد و بیشتر در سن بالا دیده می‌شود؛ اما سایر عوامل نیز می‌تواند به ایجاد این اختلال در سنین پایین منجر شود؛ ازجمله آسیب مغزی و صدمه به سر، وابستگی به الکل، دیابت، سرطان، تب بسیار شدید، اختلال حسی و سوء تغذیه.

همچنین ممکن است پس از عمل جراحی یا بستری شدن در سی‌سی‌یو و آی‌سی‌یو نیز رخ بدهد و عمدتا به دلیل ترس از عمل، درد پس از عمل، بی‌خوابی، اختلال تعادل الکترولیتی، عفونت، تب و خونریزی ایجاد می‌شود.

این اختلال عموما کمتر از یک هفته طول می‌کشد، اما نشانه‌های آن تا وقتی عوامل سببی تداوم یابد، ادامه خواهد داشت و پس از شناسایی و رفع عامل سببی، نشانه‌ها معمولا ظرف دو تا هفت روز کاهش می‌یابند، ولی برطرف شدن کامل آن دو هفته طول می‌کشد و هر چه سن بالاتر باشد برطرف شدن آن بیشتر طول می‌کشد.

برای کمک به درمان لازم است علاوه بر مداخلات دارویی و روانپزشکی، خانواده درمانی و درمان‌های حمایتی نیز برای بیمار به کار گرفته شود. ملاقات‌های حمایتگر برای فرد در نظر گرفت و زمان و مکان را دائم به او یادآوری کرد تا دچار گیجی و آشفتگی نشود.

دکتر مهرنوش دارینی

‌ روان‌شناس و مشاور