دردهای جسمی برای همه افراد ایجاد می‌شوند و انسان‌ها واکنش‌های متفاوتی نسبت به بیماری یا نشانه‌های جسمی از خود بروز می‌دهند. برخی افراد اختلال نشانه جسمانی جسمی را به شیوه دیگری تجربه می‌کنند که حالت بیمارگون به خود می‌گیرد و روند زندگی روزمره آنها مختل می‌شود. در این افراد، ابتدا خانواده به دنبال احساس شکایت فرد با او همراه می‌شود، اما پس از مدتی خسته شده و دیگر رفتارهای فرد و ابراز شکایات جسمی او را جدی نمی‌گیرد.

مبتلایان به اختلال نشانه جسمی به طور معمول علائم جسمی شایع و متعددی مانند درد موضعی، احساس خستگی یا… دارند که عموما بیان‌کننده بیماری جدی نیست ولی در عین حال برای فرد ناراحت‌کننده است و در روند طبیعی زندگی روزمره او بشدت اثر می‌گذارد.

مبتلایان به این اختلال، علائم جسمانی خود را تهدیدکننده، پر خطر یا مشکل ساز می‌دانند و سلامت خود را در بدترین شرایط تصور می‌کنند. در بیشتر موارد فرد مرتب به پزشک مراجعه می‌کند و انواع آزمایش‌ها و مراقب‌های پزشکی را به کار می‌گیرد تا از ناراحتی و دغدغه خود کم کند و معمولا برای نشانه‌های خود به نتیجه یک آزمایش و حرف یک پزشک بسنده نمی‌کند و به دنبال درمان توسط پزشکان متعدد برای همان علائم است و اعتقاد دارد تشدید می‌شود، اما پزشکان متوجه نمی‌شوند.

افکار، احساسات و رفتارهای افراطی در رابطه با این علائم جسمی یا نگرانی‌های مرتبط با سلامت، حداقل با یکی از موارد زیر مشخص می‌شوند که معمولا حداقل به مدت شش ماه فرد درگیر این نوع نگرانی است:

افکار مداوم و پایدار درباره میزان خطرناک بودن نشانه‌ها و تناسب نداشتن میزان نگرانی با نوع نشانه‌ها

اضطراب شدید و مداوم درباره سلامت خود یا شدت علائم

اختصاص دادن زمان و انرژی مفرط به این نشانه‌ها و نگرانی‌های مداوم در مورد سلامت خود

در این بیماری حتی وقتی شواهد نشان می‌دهد فرد سلامت است، اما بازهم نگرانی‌های فرد، محور اصلی زندگی او شده، باعث می‌شود روابط بین فردی او نیز مختل شود. این اختلال در زنان بیشتر از مردان به چشم می‌خورد و خطر خودکشی نیز در حالت شدید وجود دارد.

در این اختلال، سن بالاتر و تحصیلات کمتر و جایگاه اقتصادی واجتماعی پایین‌تر و بیکاری و سابقه آزار جنسی و سایر ناملایمات دوران کودکی می‌تواند نقش موثری در بروز داشته باشد.

از عوامل تشدیدکننده نیز می‌توان به استرس‌های اجتماعی یا دریافت توجه ناشی از بیماری اشاره داشت که باعث می‌شود فرد نشانه‌ها را بیشتر از خود بروز دهد. برای درمان لازم است ابتدا تشخیص دقیق داده شود نشانه‌های جسمانی علت پزشکی ندارند و سپس از روان درمانی برای کنترل علائم و درمان‌های نگرشی استفاده شود تا فرد رفته رفته بتواند میزان تمرکز خود را از روی نشانه‌ها بردارد و به زندگی عادی و طبیعی برگردد.

دکتر مهرنوش دارینی

روان‌شناس و مشاور